Vào những tháng cuối năm, người dân ở các vùng ven sông, ven biển hay thành phố thấp thường gặp tình trạng nước dâng cao bất thường khiến giao thông và sinh hoạt bị ảnh hưởng. Hiện tượng đó được gọi là triều cường. Vậy triều cường là gì, vì sao lại xảy ra và diễn ra vào thời điểm nào trong năm? Cùng tìm hiểu rõ hơn trong bài viết dưới đây để có cái nhìn cụ thể và toàn diện hơn.
Triều cường là gì và đặc điểm của hiện tượng này
Hiện tượng triều cường là hiện tượng mực nước biển hoặc sông dâng cao hơn bình thường do lực hút hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời lên Trái Đất.
Triều cường là hiện tượng mực nước biển hoặc sông dâng cao (Nguồn: FPT Shop)
Triều cường xảy ra định kỳ và có thể quan sát rõ nhất ở các khu vực gần biển hoặc nơi có hệ thống kênh rạch rộng. Khi lực hút của hai thiên thể đồng thời tác động mạnh, nước sẽ dâng cao hơn, tạo thành đỉnh triều. Ngược lại khi lực hút yếu, mực nước hạ xuống gọi là chân triều.
Một số đặc điểm thường gặp của triều cường bao gồm:
- Tính chu kỳ: Triều cường xuất hiện thường xuyên theo quy luật tự nhiên, thường là 2 lần trong ngày hoặc 2 lần mỗi tháng.
- Biên độ dao động rõ rệt: Mực nước có thể dâng cao từ vài chục centimet đến hơn một mét tùy khu vực.
- Ảnh hưởng rộng: Các thành phố thấp, ven sông, ven biển như TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Vũng Tàu thường chịu tác động rõ rệt nhất.
Nguyên nhân gây ra hiện tượng triều cường
Dưới đây là hai nhóm nguyên nhân chính khiến triều cường ngày càng xuất hiện với tần suất và mức độ cao hơn.
Triều cường xảy ra do tác động hấp dẫn của Mặt Trăng (Nguồn: Báo Thanh niên)
Nguyên nhân tự nhiên
Triều cường hình thành chủ yếu do tác động hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời lên khối nước đại dương. Khi hai thiên thể này nằm gần cùng hướng với Trái Đất (vào ngày mùng một và rằm âm lịch), lực hút kết hợp làm mực nước dâng cao hơn bình thường.
Bên cạnh đó, các yếu tố khí tượng cũng góp phần làm triều cường mạnh thêm:
- Gió mùa và bão biển: Khi gió mạnh thổi hướng vào bờ, sóng dâng cao, nước biển bị dồn lại khiến mực nước tăng lên.
- Áp thấp nhiệt đới: Làm mực nước biển thay đổi nhanh chóng, gây ngập sâu hơn.
- Biến đổi khí hậu: Sự nóng lên toàn cầu khiến băng tan và mực nước biển dâng làm triều cường trở nên nghiêm trọng hơn.
Nguyên nhân do tác động của con người
Không chỉ yếu tố tự nhiên, các hoạt động của con người cũng khiến triều cường khó kiểm soát hơn. Các tác động nhân tạo thường làm tăng mức độ ngập và kéo dài thời gian thoát nước:
- Khai thác nước ngầm quá mức: Khi tầng đất bị rỗng, mặt đất sụt lún khiến mực nước triều dễ tràn lên.
- Hệ thống thoát nước yếu: Ống thoát bị tắc, ngập nước không rút kịp gây úng cục bộ.
- Đô thị hóa nhanh: Bê tông hóa làm giảm diện tích thấm nước tự nhiên khiến nước triều không có nơi thoát.
Khi nào triều cường diễn ra trong năm?
Nhiều người thắc mắc vì sao có lúc nước dâng rất cao nhưng có thời điểm lại thấp. Thực tế, thời gian triều cường diễn ra phụ thuộc vào quy luật quay của Trái Đất quanh Mặt Trăng và sự thay đổi mùa trong năm.
Triều cường thường xảy ra mạnh nhất vào tháng 9 đến tháng 11 âm lịch (Nguồn: Báo Lao động)
Chu kỳ và thời điểm trong năm
Triều cường ở Việt Nam thường mạnh nhất vào hai giai đoạn chính:
- Từ tháng 9 đến tháng 11 âm lịch: Đây là thời điểm đỉnh triều cao nhất, trùng với mùa mưa nên gây ngập nặng ở các đô thị lớn.
- Từ tháng 2 đến tháng 3 âm lịch: Triều cường nhỏ hơn nhưng vẫn có thể gây ngập nhẹ ở vùng trũng thấp.
Trong mỗi tháng, hiện tượng này thường xảy ra vào ngày rằm và mùng một âm lịch khi Mặt Trăng và Mặt Trời nằm trên cùng một đường thẳng với Trái Đất.
Sự khác biệt giữa các vùng
Không phải nơi nào cũng có cường độ triều giống nhau. Dưới đây là đặc điểm từng vùng:
- Đồng bằng sông Cửu Long: Triều cường thường xuất hiện vào sáng sớm và chiều tối, ảnh hưởng mạnh đến khu vực ven sông.
- TP. Hồ Chí Minh: Triều cường dâng vào sáng sớm hoặc buổi tối gây ngập nhiều tuyến đường trung tâm.
- Miền Trung và miền Bắc: Mức triều thấp hơn nhưng khi kết hợp với bão hoặc mưa lớn vẫn có thể gây ngập ven biển.
Việc nắm rõ thời điểm triều cường giúp người dân chuẩn bị biện pháp phòng ngừa, tránh thiệt hại cho tài sản và đời sống.
Tác động của triều cường và hướng ứng phó hiệu quả
Triều cường không chỉ là hiện tượng tự nhiên mang tính chu kỳ mà còn ảnh hưởng lớn đến môi trường và kinh tế. Dưới đây là các tác động phổ biến nhất và hướng khắc phục tương ứng.
- Ngập lụt và hư hại cơ sở hạ tầng: Nước dâng làm hư hỏng đường xá, nhà cửa và hệ thống điện.
- Suy giảm năng suất nông nghiệp: Nước mặn xâm nhập sâu vào đất gây thiệt hại cho cây trồng và thủy sản.
- Nguy cơ dịch bệnh và ô nhiễm: Môi trường ẩm thấp, nước thải không thoát được dễ dẫn đến ô nhiễm nguồn nước.
Ngập lụt từ triều cường có thể làm hư hại cơ sở hạ tầng (Nguồn: Báo Lao động)
Để ứng phó hiệu quả, các địa phương cần:
- Xây dựng và nâng cấp hệ thống đê bao, cống ngăn triều.
- Quy hoạch đô thị bền vững, hạn chế khai thác nước ngầm.
- Tăng cường truyền thông và cảnh báo sớm giúp người dân chủ động ứng phó.
Những biện pháp này không chỉ giúp giảm thiểu thiệt hại do triều cường mà còn góp phần xây dựng cộng đồng sống thích ứng với biến đổi khí hậu.
FAQ – Câu hỏi thường gặp về triều cường
Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến mà nhiều người quan tâm khi tìm hiểu về hiện tượng triều cường.
-
Triều cường có xảy ra quanh năm không?
Không. Triều cường diễn ra theo chu kỳ, mạnh nhất vào các tháng cuối năm âm lịch. Những thời điểm còn lại trong năm, mực nước biển dao động nhẹ hơn.
-
Triều cường có liên quan đến mưa lũ không?
Có, nhưng là hai hiện tượng khác nhau. Mưa lũ do lượng mưa lớn trong đất liền còn triều cường là do lực hút của thiên thể. Khi hai yếu tố này xảy ra cùng lúc, ngập úng có thể trở nên nghiêm trọng hơn.
-
Triều cường có thể dự báo trước không?
Hoàn toàn có thể. Nhờ vào quy luật chuyển động của Mặt Trăng và Mặt Trời, các cơ quan khí tượng có thể dự báo chính xác thời điểm và độ cao của triều cường để người dân chuẩn bị trước.
Triều cường là hiện tượng tự nhiên có quy luật nhưng đang bị tác động mạnh mẽ bởi sự biến đổi khí hậu và quá trình đô thị hóa của con người. Việc hiểu rõ triều cường là gì, nguyên nhân và thời điểm xuất hiện sẽ giúp chúng ta có kiến thức để bảo vệ bản thân, chủ động thích ứng và góp phần giảm nhẹ tác động tiêu cực của thiên nhiên lên cuộc sống.
Xem thêm:
.jpg)
.png)
