Nguyên nhân xảy ra triều cường là gì?

Triều cường là hiện tượng nước biển hoặc nước sông dâng cao bất thường, thường xuất hiện vào những ngày trăng tròn hoặc đầu tháng âm lịch. Hiện tượng này không chỉ gây ngập úng ở vùng ven biển mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của người dân tại các đô thị thấp. Vậy nguyên nhân xảy ra triều cường là gì và tại sao hiện tượng này ngày càng phức tạp hơn? Cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây để hiểu rõ cơ chế hình thành, yếu tố tác động và cách giảm thiểu ảnh hưởng của triều cường.

Tổng quan về hiện tượng triều cường

Triều cường là kết quả của sự thay đổi mực nước biển do lực hấp dẫn giữa Trái Đất, Mặt Trăng và Mặt Trời. Ở Việt Nam, triều cường thường xuất hiện rõ rệt tại các tỉnh ven biển Nam Bộ, đặc biệt là TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long.

Ở Việt Nam triều cường xuất hiện rõ rệt tại các tỉnh ven biển Nam Bộ (Nguồn: Báo Lao động)

Triều cường được xem là hiện tượng tự nhiên có tính chu kỳ nhưng trong nhiều năm gần đây, mức nước dâng ngày càng cao hơn. Điều này cho thấy ngoài quy luật tự nhiên còn tồn tại các yếu tố khác làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của triều cường.

Nguyên nhân xảy ra triều cường do yếu tố tự nhiên

Các yếu tố tự nhiên giữ vai trò chủ đạo trong việc hình thành và biến động của triều cường. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp và cơ chế ảnh hưởng của chúng đến mực nước biển.

Thuỷ triều xảy ra do lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời (Nguồn: Xây dựng số)

Lực hấp dẫn của Mặt Trăng và Mặt Trời

Hiện tượng nước biển dâng cao vào thời điểm trăng tròn hay trăng non là do tác động của lực hấp dẫn. Khi Mặt Trăng, Mặt Trời và Trái Đất nằm gần như trên một đường thẳng, lực hút của cả hai thiên thể này tác động mạnh nhất lên mặt nước.

Điều này khiến nước biển ở phía đối diện và phía gần Mặt Trăng dâng lên đồng thời, từ đó tạo ra hai đỉnh triều cao trong ngày. Đây là nguyên nhân xảy ra triều cường phổ biến nhất và cũng là quy luật mang tính chu kỳ ổn định trong tự nhiên.

Ảnh hưởng của điều kiện thời tiết và khí hậu

Bên cạnh yếu tố thiên văn, thời tiết và khí hậu cũng có vai trò quan trọng. Khi áp suất không khí thấp, nước biển dễ bị đẩy lên cao hơn và cùng với gió mạnh thổi từ biển vào bờ, nước bị dồn sâu vào đất liền.

Một số yếu tố khí hậu tác động mạnh đến triều cường gồm:

• Áp suất khí quyển giảm, đặc biệt trong mùa mưa bão.
• Gió mùa Đông Bắc hoặc Tây Nam hoạt động mạnh, đẩy nước biển vào vùng cửa sông.
• Lượng mưa lớn trùng thời điểm triều dâng khiến ngập lụt nghiêm trọng hơn.

Sự kết hợp của các yếu tố này khiến triều cường không chỉ phụ thuộc vào lịch âm mà còn chịu ảnh hưởng đáng kể từ biến động thời tiết.

Biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng

Trong vài thập kỷ qua, hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu khiến băng tan ở hai cực và nước biển dâng cao. Đây là nguyên nhân xảy ra triều cường ngày càng nghiêm trọng tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Theo các nghiên cứu khí tượng, chỉ cần mực nước biển tăng thêm vài chục centimet, hàng triệu người ở vùng đồng bằng ven biển có thể chịu ảnh hưởng trực tiếp. Sự kết hợp giữa triều cường và nước biển dâng làm tình trạng ngập úng diễn ra với tần suất dày đặc hơn, nhất là trong mùa mưa.

Nguyên nhân xảy ra triều cường từ tác động của con người

Bên cạnh yếu tố tự nhiên, hoạt động của con người cũng là nguyên nhân làm trầm trọng hơn hiện tượng triều cường. Việc mở rộng đô thị, khai thác tài nguyên và xây dựng thiếu quy hoạch khiến môi trường tự nhiên mất cân bằng.

Thuỷ triều nghiêm trọng hơn do tác động của con người (Nguồn: Báo Thanh niên)

Đô thị hóa nhanh và thiếu quy hoạch thoát nước

Nhiều thành phố lớn phát triển nhanh nhưng chưa đồng bộ về hạ tầng thoát nước. Kênh rạch bị lấn chiếm, san lấp hoặc thu hẹp khiến nước triều không có đường thoát. Khi triều dâng, nước tràn lên mặt đường gây ngập nặng và kéo dài.

Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Lấn chiếm hệ thống kênh rạch để xây dựng nhà ở.
• Hệ thống cống thoát nước nhỏ, dễ tắc nghẽn.
• Đô thị bị bê tông hóa làm giảm khả năng thấm nước tự nhiên.

Những yếu tố này khiến nước triều bị “mắc kẹt” trong đô thị dẫn đến ngập sâu ngay cả khi mực triều không quá cao.

Khai thác nước ngầm quá mức gây sụt lún đất

Tình trạng khai thác nước ngầm không kiểm soát tại các đô thị lớn khiến nền đất bị sụt lún dần. Khi mặt đất thấp hơn mực nước sông hoặc mực triều chỉ cần một đợt triều cường trung bình cũng đủ gây ngập nghiêm trọng.

Đây là nguyên nhân xảy ra triều cường gián tiếp nhưng đáng lo ngại vì sụt lún diễn ra chậm và khó khắc phục. Ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long, tốc độ lún đất trung bình mỗi năm từ 1–3 cm làm gia tăng nguy cơ ngập kéo dài.

Công trình đê bao, kè chống ngập thiếu đồng bộ

Một số khu vực đã xây dựng đê bao, cống kiểm soát triều nhưng chưa được thiết kế đồng bộ hoặc chưa đáp ứng mực nước triều hiện tại. Khi triều cường vượt quá khả năng của hệ thống đê, nước sẽ tràn vào khu dân cư gây ngập nặng.

Điều này cho thấy cần phải đánh giá lại toàn bộ hệ thống công trình chống ngập, bảo trì thường xuyên và nâng cấp theo dự báo mực nước biển tương lai.

Giải pháp giảm thiểu tác động của triều cường

Sau khi hiểu rõ nguyên nhân xảy ra triều cường, việc đưa ra các giải pháp ứng phó là điều cần thiết để bảo vệ người dân và cơ sở hạ tầng đô thị. Các biện pháp có thể thực hiện bao gồm:

• Nâng cấp hệ thống thoát nước đô thị, nạo vét kênh rạch định kỳ.
• Tăng cường dự báo và cảnh báo sớm giúp người dân chủ động ứng phó.
• Quy hoạch đô thị hợp lý, hạn chế xây dựng tại khu vực trũng thấp.
• Trồng rừng ngập mặn, bảo tồn hệ sinh thái ven biển để giảm áp lực sóng.
• Kiểm soát khai thác nước ngầm, chuyển sang sử dụng nguồn nước mặt.

Những giải pháp này cần được thực hiện đồng bộ, lâu dài và có sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân.

Trồng rừng ngập mặn để giảm thiểu tác động của thuỷ triều (Nguồn: Báo Chính phủ)

FAQ – Câu hỏi thường gặp về triều cường

Để hiểu rõ hơn về hiện tượng này, dưới đây là một số thắc mắc thường gặp liên quan đến triều cường và nguyên nhân của nó.

• Triều cường có phải hiện tượng hiếm gặp không?

Không. Triều cường là hiện tượng tự nhiên có chu kỳ, xảy ra hầu như hàng tháng. Tuy nhiên, mức độ dâng cao thay đổi tùy theo vị trí địa lý và điều kiện thời tiết.

• Vì sao triều cường gần đây xuất hiện mạnh hơn?

Do tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, sụt lún đất và quy hoạch đô thị chưa hợp lý. Các yếu tố này cộng hưởng khiến triều cường trở nên nghiêm trọng hơn so với trước đây.

• Có thể dự báo chính xác thời gian xảy ra triều cường không?

Có. Triều cường mang tính chu kỳ nên có thể dự đoán theo lịch thiên văn. Tuy nhiên, mức độ dâng cao thực tế còn phụ thuộc vào mưa, gió và áp suất khí quyển.

Như vậy, nguyên nhân xảy ra triều cường là kết quả của sự tương tác giữa các yếu tố tự nhiên như lực hấp dẫn Mặt Trăng, Mặt Trời, khí hậu, mực nước biển dâng cùng với các tác động từ hoạt động của con người như đô thị hóa và khai thác nước ngầm. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này giúp mỗi cá nhân và cộng đồng nâng cao nhận thức, từ đó chung tay thực hiện các biện pháp ứng phó bền vững, bảo vệ môi trường và giảm thiểu rủi ro ngập lụt trong tương lai.

Xem thêm:

Thay đổi khí hậu ảnh hưởng thế nào tới hiện tượng triều cường?

Triều cường là gì? Khi nào triều cường diễn ra?