Rừng ngập mặn có vai trò thế nào trong việc hạn chế triều cường?

Triều cường là hiện tượng nước biển dâng cao bất thường đang ngày càng gây ra nhiều thiệt hại cho các vùng ven biển Việt Nam như ngập lụt, xói mòn đất hay mất mùa do ảnh hưởng của triều cường kết hợp với sự biến đổi khí hậu. Giữa những thách thức đó, rừng ngập mặn được xem như một giải pháp tự nhiên, là “lá chắn xanh" giúp giảm thiểu tác động của các hiện tượng này. Vậy rừng ngập mặn có vai trò thế nào trong việc hạn chế triều cường?

Rừng ngập mặn là tấm lá chắn tự nhiên của vùng ven biển

Rừng ngập mặn là một hệ sinh thái đặc biệt nằm ở nơi giao thoa giữa đất liền và biển. Cây ngập mặn như đước, mắm, bần hay vẹt có khả năng chịu mặn tốt và sinh trưởng mạnh trong điều kiện khắc nghiệt. Không chỉ giàu giá trị sinh học, rừng ngập mặn còn được ví như lá chắn xanh trước những đợt triều cường dữ dội.

Giảm sức gió và sóng, bảo vệ bờ biển

Khi triều cường dâng cao hoặc bão đổ bộ, sóng biển thường mang theo năng lượng lớn có thể phá hủy đê kè, cuốn trôi đất và tài sản. Tuy nhiên, tại những khu vực có rừng ngập mặn, hệ thống thân cây, cành lá và rễ cây dày đặc sẽ hấp thụ phần lớn năng lượng đó khiến sóng yếu dần trước khi chạm vào bờ.

Theo Tạp chí Khoa học Việt Nam Trực tuyến, rừng ngập mặn dày có thể giảm đến 50-60% năng lượng sóng. Nhờ vậy, sức tàn phá của triều cường giảm mạnh giúp bảo vệ bờ biển, công trình và khu dân cư phía sau. 

Mỗi hàng cây đước, cây mắm là “chiến binh xanh” ngăn triều cường và bảo vệ bờ biển (Ảnh: Long Châu)

Làm chậm dòng chảy, hạn chế ngập sâu

Ngoài việc giảm sóng, hệ rễ chằng chịt của rừng ngập mặn còn giúp làm chậm vận tốc dòng chảy. Khi nước triều xâm nhập vào rừng, các rễ cây buộc dòng nước phải len lỏi qua khiến tốc độ bị giảm đáng kể. Điều này giúp nước không thể tràn nhanh vào sâu trong đất liền, hạn chế nguy cơ ngập úng ở các khu vực thấp trũng.

Cơ chế tự nhiên này giống như một “bộ lọc sinh thái” giúp phân tán năng lượng dòng chảy, ổn định mực nước và giảm thiểu thiệt hại trong mùa triều cường.

Chống xói mòn, bồi đắp phù sa, bảo vệ đất ven biển

Không chỉ dừng lại ở việc giảm sóng, rừng ngập mặn còn giúp ngăn xói mòn và bồi tụ đất góp phần duy trì cân bằng địa hình bờ biển, cụ thể:

• Ngăn xói mòn: Hệ rễ vững chắc giữ chặt lớp đất, ngăn không cho sóng cuốn trôi nền đất ven biển.
• Tích tụ trầm tích: Khi dòng nước chảy chậm lại trong rừng, phù sa và cát mịn dễ dàng lắng đọng giúp mở rộng diện tích đất liền theo thời gian.
• Ổn định môi trường sinh thái: Quá trình này không chỉ giúp duy trì độ phì nhiêu của đất mà còn tạo môi trường sống lý tưởng cho tôm, cua, cá và nhiều loài thủy sinh khác.

Rừng ngập mặn chống xói mòn, bảo vệ vùng đất ven biển (Ảnh: Báo Thanh niên)

Bảo vệ con người và tài sản trước tác động của triều cường

Một trong những giá trị lớn nhất của rừng ngập mặn chính là khả năng bảo vệ con người. Mỗi hecta rừng là một lớp đệm tự nhiên giúp giảm sức tàn phá của bão, triều cường và sóng lớn lên khu dân cư.

• Giảm thiệt hại do thiên tai: Nhiều nghiên cứu quốc tế và trong nước cho thấy, những vùng ven biển có rừng ngập mặn thường chịu thiệt hại ít hơn 40–50% so với những vùng không có rừng. Khi triều cường dâng, rừng đóng vai trò như “tuyến phòng thủ đầu tiên” giúp bảo vệ đê, kè, đường giao thông và khu dân cư phía sau.

• Ổn định sinh kế và phát triển kinh tế bền vững: Rừng ngập mặn không chỉ bảo vệ mà còn mang lại nguồn thu nhập cho người dân. Họ có thể kết hợp nuôi tôm, cua, cá trong rừng, khai thác mật ong hoặc phát triển du lịch sinh thái vừa giúp tăng thu nhập vừa góp phần bảo tồn rừng.

Giải pháp bảo tồn và phát triển rừng ngập mặn trong tương lai

Trước nguy cơ rừng ngập mặn bị suy giảm do chặt phá và lấn biển, nhiều chương trình bảo tồn đã được triển khai mạnh mẽ. Nhà nước và các tổ chức quốc tế đã hỗ trợ trồng mới, phục hồi hàng nghìn hecta rừng ngập mặn tại Cà Mau, Sóc Trăng, Nam Định, Quảng Ninh… Để tăng hiệu quả cần kết hợp đồng bộ theo ba hướng:

• Phục hồi tự nhiên: Trồng xen các loài cây bản địa phù hợp từng khu vực thủy văn.
• Quản lý bền vững: Kết hợp khai thác và bảo tồn, tránh tận dụng quá mức.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng: Giáo dục người dân về tầm quan trọng của rừng ngập mặn và khuyến khích tham gia bảo vệ.

Bảo tồn và phát triển rừng ngập mặn để bảo vệ vùng ven biển (Ảnh: Báo Quảng Ninh)

FAQ – Câu hỏi thường gặp về vai trò của rừng ngập mặn trong việc hạn chế triều cường

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp giúp bạn hiểu sâu hơn về vai trò của rừng ngập mặn trong việc hạn chế triều cường:

1. Rừng ngập mặn ảnh hưởng như thế nào đến sóng và gió khi triều cường xảy ra?

Hệ thân, lá và rễ cây hấp thụ năng lượng sóng, làm giảm sức gió và sóng khi nước biển dâng, từ đó giúp hạn chế ngập lụt vùng ven bờ.

2. Rừng ngập mặn có thể thay thế hoàn toàn đê biển nhân tạo không?

Không, nhưng rừng ngập mặn có thể hỗ trợ giúp giảm áp lực lên đê biển và kéo dài tuổi thọ của công trình bảo vệ bờ.

3. Người dân có thể làm gì để góp phần bảo vệ rừng ngập mặn?

Tránh chặt phá rừng, tham gia trồng cây ngập mặn mới, khai thác thủy sản theo hướng bền vững và tham gia các chương trình cộng đồng bảo tồn rừng.

Từ những phân tích trên, có thể thấy rõ rừng ngập mặn có vai trò thế nào trong việc hạn chế triều cường. Đây không chỉ là tấm lá chắn sinh thái giúp giảm sóng, gió và xói mòn mà còn là nền tảng bảo vệ con người, tài sản và sinh kế. Giữ gìn và mở rộng diện tích rừng ngập mặn hôm nay chính là bảo vệ tương lai của vùng ven biển, của đất nước và của thế hệ mai sau. Mỗi cây được trồng thêm là một “lá chắn xanh” vững vàng hơn trước triều cường ngày một dữ dội.

Xem thêm:

Nguyên nhân xảy ra triều cường là gì?

Thay đổi khí hậu ảnh hưởng thế nào tới hiện tượng triều cường?