Nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội là gì?

Trong nhiều năm trở lại đây, nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội luôn là chủ đề được người dân quan tâm khi chất lượng không khí liên tục ở mức báo động đỏ. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, những ngày tới nồng độ bụi mịn PM2.5 có thể tiếp tục tăng, kéo theo chỉ số AQI vượt 150, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và các hoạt động kinh tế - xã hội. Trước bối cảnh đó, việc nhận diện chính xác các nguồn phát thải là điều cần thiết để hiểu rõ vấn đề và tìm giải pháp giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm.

Thực trạng ô nhiễm tại Hà Nội thời gian gần đây

Chất lượng không khí tại Hà Nội đang có xu hướng diễn biến phức tạp khi bụi mịn PM2.5 tăng cao và kéo dài. Theo các kết quả quan trắc của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các điểm đo trong khu vực nội thành thường xuyên ghi nhận mức PM2.5 vượt tiêu chuẩn cho phép nhiều ngày liên tiếp.

• Chỉ số AQI nhiều thời điểm lọt top cao nhất thế giới.
• Bụi mịn PM2.5 chiếm tỷ trọng lớn trong tổng ô nhiễm, đặc biệt vào mùa đông.
• Thời tiết ít gió, không mưa khiến chất ô nhiễm bị giữ lại ở tầng thấp.

Tình trạng này cho thấy các giải pháp giảm thiểu vẫn chưa đủ mạnh, trong khi nguồn thải vẫn gia tăng theo tốc độ phát triển đô thị.

Hà Nội liên tục nằm trong nhóm thành phố có mức ô nhiễm bụi mịn cao nhất toàn cầu (Ảnh: Tiền Phong)

4 nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội

Dựa trên khảo sát của các cơ quan chuyên môn, nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội đến từ nhiều nguồn phát thải khác nhau và đều liên quan trực tiếp đến hoạt động kinh tế - xã hội của thành phố. Dưới đây là các nhóm nguyên nhân chính. 

Phát thải từ công nghiệp và khu chế xuất

Hoạt động công nghiệp là một trong những nguồn phát thải gây ảnh hưởng mạnh đến môi trường không khí. Các nhà máy, khu công nghiệp và cơ sở sản xuất sử dụng lượng lớn nhiên liệu hóa thạch. Khi vận hành, chúng thải ra:

• Khói, bụi, tro bay
• Khí độc hại như CO, CO₂, SO₂, NOx
• Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC)

Những chất này dễ tích tụ và phát tán xa, đặc biệt trong điều kiện thời tiết lặng gió, khiến ô nhiễm lan rộng khắp khu vực nội thành. Việc công nghiệp hóa nhanh khiến nguồn thải ngày càng tăng, trong khi công nghệ xử lý khí thải chưa đồng bộ.

Theo đánh giá của các chuyên gia, đây là nguyên nhân đóng góp tỷ lệ đáng kể vào mức độ bụi mịn PM2.5, nhất là tại các vùng lân cận khu công nghiệp và các tuyến đường có nhiều xe tải trọng lớn vận chuyển nguyên vật liệu.

Khói bụi từ giao thông vận tải

Hà Nội hiện có hàng triệu phương tiện đang lưu thông mỗi ngày, trong đó xe máy chiếm phần lớn và đa phần thuộc đời cũ. Nguyên nhân bao gồm:

• Đốt nhiên liệu tạo ra CO, NO₂, SO₂, VOC…
• Khí thải từ xe cũ vượt chuẩn nhiều lần.
• Ùn tắc kéo dài khiến nồng độ khí độc tích tụ tại điểm nóng.

Việc kiểm soát khí thải ở nước ta chưa thật sự chặt chẽ, trong khi số lượng phương tiện lại tăng nhanh. Điều này khiến giao thông trở thành nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội trực quan nhất.

Phương tiện cơ giới dày đặc khiến khí thải tích tụ nhanh và khó khuếch tán (Ảnh: Báo Tin tức)

Hoạt động xây dựng và sản xuất

Đây là nguồn phát thải bụi lớn, nhất là ở các công trình chưa che chắn hoặc sử dụng thiết bị cũ. Bụi từ quá trình san lấp, phá dỡ, vận chuyển vật liệu gây ra nồng độ bụi lơ lửng cao, tác động trực tiếp đến người dân sống gần công trình. Ở nhiều làng nghề tái chế, công nghệ sản xuất vẫn lạc hậu, đốt nguyên liệu thô tạo ra lượng khói bụi lớn, góp phần gia tăng mức độ ô nhiễm khu vực xung quanh.

Hoạt động nông nghiệp và đốt rơm rạ

Tuy không diễn ra trong nội đô, nhưng hoạt động sản xuất nông nghiệp ở các huyện ngoại thành cũng góp phần gây ô nhiễm. Việc sử dụng thuốc trừ sâu, phân bón hóa học trong nông nghiệp tạo ra các chất khí độc dễ phát tán theo gió vào nội đô.

Đặc biệt, tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch tạo ra khói bụi dày đặc. Khi điều kiện thời tiết lặng gió, lớp khói này theo chiều gió tràn vào thành phố, làm nồng độ bụi mịn tăng mạnh trong thời gian ngắn.

Đốt rơm rạ, chất thải cũng góp phần gây trầm trọng tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội (Ảnh: VOV)

Hậu quả của tình trạng ô nhiễm không khí kéo dài tại Hà Nội

Hà Nội đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng, khi các nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội không chỉ xuất phát từ công nghiệp hay giao thông, mà còn chịu ảnh hưởng bởi yếu tố thời tiết khiến không khí ô nhiễm bị giữ lại, không thể khuếch tán. Ô nhiễm không khí kéo dài gây ra nhiều hệ lụy đáng lo ngại:

• Ảnh hưởng sức khỏe: tăng nguy cơ viêm phổi, hen suyễn, tim mạch, ung thư.
• Giảm hiệu suất lao động, ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế – xã hội.
• Tác động tiêu cực đến cảnh quan và chất lượng sống.
• Gây chi phí lớn cho y tế và bảo vệ môi trường.

FAQ - Câu hỏi thường gặp về nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội

Dưới đây là giải đáp nhanh những thắc mắc phổ biến liên quan đến ô nhiễm không khí tại Hà Nội.

1. Vì sao Hà Nội thường ô nhiễm nặng vào mùa đông?

Do mùa đông ít gió, gần như không có mưa nên các chất ô nhiễm không khuếch tán được lên cao. Chúng tích tụ ở tầng thấp, khiến các nguồn thải từ giao thông và công nghiệp trở thành nguyên nhân gây ô nhiễm nghiêm trọng hơn.

2. Giao thông có phải là nguyên nhân lớn nhất gây ô nhiễm không khí tại Hà Nội không?

Đúng. Lượng ô tô, xe máy dày đặc, đặc biệt là xe cũ, xả ra nhiều CO, NO₂, SO₂ và bụi mịn PM2.5 khiến giao thông trở thành nguồn phát thải lớn nhất trong nội đô.

3. Đốt rơm rạ có thực sự ảnh hưởng đến không khí nội thành?

Có. Khói từ đốt rơm rạ ở ngoại thành theo gió lan vào trung tâm Hà Nội, làm tăng nhanh bụi mịn PM2.5, đặc biệt trong những ngày lặng gió.

Nhìn chung, các nguyên nhân gây ra ô nhiễm không khí ở Hà Nội đến từ nhiều hoạt động phát triển kinh tế – xã hội và chịu tác động lớn từ điều kiện thời tiết. Hiểu rõ những nguồn phát thải này sẽ giúp mỗi người chủ động bảo vệ sức khỏe và đồng thời đồng hành cùng cộng đồng trong việc xây dựng môi trường sống trong lành hơn. Đây là vấn đề cần sự chung tay của cả chính quyền, doanh nghiệp và người dân để cải thiện chất lượng không khí bền vững trong tương lai.

Xem thêm:

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng thế nào đến sức khỏe con người?

Chỉ số chất lượng không khí ở mức bao nhiêu được coi là cực nguy hiểm tới sức khỏe con người?