Chỉ số chất lượng không khí là gì?

Mức độ trong lành hay ô nhiễm của môi trường xung quanh luôn thu hút sự quan tâm của cộng đồng đô thị, nhất là khi các thành phố lớn đối mặt với bụi mịn và khí thải tăng nhanh. Việc nắm rõ chỉ số chất lượng không khí giúp người dân hiểu được tình trạng không khí trong từng thời điểm, từ đó chủ động bảo vệ sức khỏe mỗi ngày.

Tìm hiểu về chỉ số chất lượng không khí 

Chỉ số chất lượng không khí (AQI – Air Quality Index) biểu thị mức độ ô nhiễm ngoài trời thông qua điểm số quy đổi của các loại chất gây ô nhiễm phổ biến. AQI được tính toán dựa trên nhiều yếu tố như khí CO, NO₂, SO₂, O₃ và nồng độ bụi mịn PM10 – PM2.5. Mỗi thành phần ô nhiễm sẽ được đo lường, quy đổi sang thang điểm chung và ghi nhận theo từng khung giờ.

Chỉ số này giúp người dùng đánh giá mức an toàn của môi trường xung quanh. AQI càng cao thì mức ảnh hưởng đến sức khỏe càng lớn. Nhiều cơ quan môi trường trên thế giới khuyến cáo theo dõi chỉ số mỗi ngày để hạn chế tiếp xúc khi mức cảnh báo tăng cao.

Bảng phân chia AQI thường gồm 6 mức màu, từ xanh đến nâu đậm. Mỗi màu tượng trưng một mức độ rủi ro:

• 0 – 50 (Xanh): Không khí sạch, phù hợp cho mọi hoạt động.
• 51 – 100 (Vàng): Mức trung bình, có thể gây ảnh hưởng nhẹ đối với nhóm nhạy cảm.
• 101 – 150 (Cam): Nhóm nhạy cảm cần hạn chế ra ngoài.
• 151 – 200 (Đỏ): Không khí xấu, mọi người nên giảm hoạt động mạnh.
• 201 – 300 (Tím): Không khí rất xấu, có nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng.
• >300 (Nâu): Nguy hiểm, hạn chế tối đa ra ngoài trời.

Thang đo này tạo nên một chuẩn chung giúp người dân dễ dàng theo dõi chỉ số chất lượng không khí mỗi ngày trên thiết bị cá nhân.

Chỉ số chất lượng không khí biểu thị mức độ ô nhiễm ngoài trời thông qua điểm số quy đổi của các loại chất gây ô nhiễm phổ biến (Nguồn: Dân Trí)

Các yếu tố làm thay đổi chỉ số chất lượng không khí

Bạn cần hiểu rằng sự biến động AQI xảy ra liên tục trong ngày và chịu ảnh hưởng của nhiều nguồn phát thải.

Yếu tố tự nhiên

Thời tiết và khí hậu có tác động rõ rệt đến chỉ số chất lượng không khí. Gió mạnh sẽ giúp phân tán bụi mịn, làm mức AQI giảm xuống. Ngược lại, những ngày lặng gió hoặc sương mù dày đặc sẽ khiến các hạt bụi tích tụ trong không khí và tăng nguy cơ ô nhiễm.

Yếu tố con người

Hoạt động sản xuất, giao thông và xây dựng làm nồng độ bụi mịn tăng cao. Khu vực đông dân cư thường có mức AQI biến động mạnh vào giờ cao điểm. Xe máy, ô tô, nhà máy và công trình xây dựng là nguyên nhân phổ biến khiến chỉ số chất lượng không khí tăng đột ngột.

Mức độ che phủ cây xanh

Khu vực có nhiều cây xanh có khả năng lọc bụi tốt hơn. Những nơi ít cây xanh thường ghi nhận AQI cao hơn vào sáng sớm khi lớp nghịch nhiệt hình thành, khiến bụi mịn giữ lại sát mặt đất.

Cách đọc chỉ số chất lượng không khí và hướng dẫn bảo vệ sức khỏe

Các tổ chức môi trường trong và ngoài nước đều cung cấp công cụ đo AQI. Nhiều ứng dụng cho phép xem chỉ số đo chất lượng không khí theo từng khu vực, cập nhật theo giờ. Người dùng có thể theo dõi bằng điện thoại hoặc máy tính bảng, rất thuận tiện cho việc lên kế hoạch di chuyển.

Một số gia đình trang bị máy đo bụi mịn trong nhà để theo dõi nồng độ PM2.5 theo thời gian thực. Thiết bị này hỗ trợ kiểm soát chất lượng không khí trong phòng, đặc biệt ở nhà phố, nơi gần đường lớn hoặc khu vực có nhiều công trình.

Dưới đây là hướng dẫn giúp giảm các tác động tiêu cực đến sức khỏe khi AQI tăng cao:

• Hạn chế hoạt động ngoài trời: Mức cảnh báo từ màu cam trở lên được coi là không an toàn cho nhóm nhạy cảm như người già, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh hô hấp. Việc giảm thời gian tập luyện ngoài trời sẽ giúp hạn chế ảnh hưởng trực tiếp của các hạt bụi mịn.
• Sử dụng khẩu trang đạt chuẩn: Khẩu trang có khả năng lọc bụi PM2.5 giúp giảm đáng kể nguy cơ hít phải hạt bụi nhỏ. Người thường xuyên di chuyển ngoài đường nên lựa chọn loại có chứng nhận lọc hiệu quả để bảo vệ sức khỏe khi chỉ số đo chất lượng không khí vượt mức an toàn.
• Giữ môi trường sống thông thoáng: Sử dụng máy lọc không khí, trồng thêm cây xanh trong nhà và hạn chế đốt rác là những biện pháp giúp cải thiện chất lượng không khí trong không gian kín.

Sử dụng máy lọc không khí là một trong những biện pháp giúp cải thiện chất lượng không khí trong không gian kín (Nguồn: FPT)

FAQ – Câu hỏi thường gặp về chỉ số đo chất lượng không khí

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về chỉ số đo chất lượng không khí:

1. Chỉ số AQI bao nhiêu được coi là an toàn?

AQI từ 0 đến 50 được coi là an toàn cho mọi người. Mức 51 – 100 vẫn chấp nhận được nhưng một số người nhạy cảm có thể gặp khó chịu nhẹ.

2. Chỉ số đo chất lượng không khí có thay đổi trong ngày không?

Có. AQI dao động theo điều kiện thời tiết, giờ cao điểm và mức độ phát thải tại khu vực. Sáng sớm và chiều tối thường ghi nhận mức tăng mạnh do không khí tù đọng.

3. Theo dõi chỉ số đo chất lượng không khí ở đâu chính xác nhất?

Người dùng có thể xem trên ứng dụng môi trường quốc tế, bản đồ quan trắc quốc gia hoặc thiết bị đo bụi mịn trong nhà. Các nguồn này cập nhật liên tục và thể hiện dữ liệu theo thời gian thực.

Nhiều khu vực đô thị đang đối mặt với mức độ ô nhiễm ngày càng tăng, khiến nhu cầu theo dõi chỉ số chất lượng không khí trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Việc hiểu rõ ý nghĩa, mức cảnh báo và cách tự bảo vệ sức khỏe giúp mỗi người chủ động hơn trong sinh hoạt hằng ngày.

Xem thêm:

Chỉ số chất lượng không khí ở mức bao nhiêu được coi là an toàn?

Chỉ số chất lượng không khí ở mức bao nhiêu được coi là cực nguy hiểm tới sức khỏe con người?