Trong văn hóa truyền thống của người Việt, rằm tháng Giêng luôn là một dịp đặc biệt. Đây không chỉ là ngày trăng tròn đầu tiên của năm mới mà còn là thời điểm con người hướng về cội nguồn, cầu mong bình an và may mắn. Tuy nhiên, ít ai biết rằng ngày lễ này còn có nhiều tên gọi khác nhau và mỗi tên lại ẩn chứa một câu chuyện, một ý nghĩa riêng. Vậy Tết Nguyên tiêu có tên gọi khác là gì và vì sao nó lại được coi trọng đến vậy?
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tết Nguyên tiêu
Theo sách xưa, “Nguyên tiêu” là từ gốc Hán với “Nguyên” có nghĩa là bắt đầu, mở đầu và “Tiêu” nghĩa là đêm. Gộp lại, “Nguyên tiêu” có thể hiểu là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Đây là thời khắc thiêng liêng, báo hiệu sự khởi đầu trọn vẹn và viên mãn.
.webp)
Người dân nô nức tham gia lễ hội Tết Nguyên tiêu (Nguồn: TravelTeam)
Trong quan niệm dân gian, đêm rằm đầu tiên của năm mới là dịp để mọi người:
- Dâng hương tạ ơn trời đất và tổ tiên.
- Cầu mong sức khỏe, tài lộc, hạnh phúc cho cả năm.
- Ăn chay, làm việc thiện để tích phúc đầu năm.
- Tham gia lễ hội, ngắm trăng và thả đèn cầu an.
Ông bà ta có câu: “Lễ Phật quanh năm không bằng rằm tháng Giêng”. Câu nói này thể hiện vị trí đặc biệt của ngày rằm đầu năm khi mọi người cùng nhau đón ánh trăng tròn đầu tiên, khởi đầu cho một năm mới an lành.
Các tên gọi khác của Tết Nguyên tiêu
Tùy theo thời kỳ và vùng văn hóa, rằm tháng Giêng mang nhiều tên gọi khác nhau. Dưới đây là 3 cách gọi phổ biến nhất, mỗi tên đều phản ánh một khía cạnh của đời sống tinh thần người Việt.
Rằm tháng Giêng
Ở Việt Nam, người dân thường gọi ngày này là rằm tháng Giêng. Đây là tên gọi quen thuộc và gần gũi nhất, gắn liền với phong tục cúng lễ đầu năm. Trước ngày rằm, các gia đình thường chuẩn bị mâm lễ chu đáo để dâng cúng thần linh và tổ tiên. Mâm cúng truyền thống thường có:
- Xôi gấc, gà luộc hoặc mâm chay tùy gia đình.
- Bánh trôi, bánh chay tượng trưng cho sự viên mãn.
- Hoa tươi, nước sạch và hương thơm.
Không chỉ là nghi lễ tâm linh, rằm tháng Giêng còn là dịp để mọi người sum họp, cùng nhau khởi đầu năm mới trong không khí ấm cúng và hạnh phúc.
Lễ Thượng Nguyên
Một tên gọi khác ít người biết đến của rằm tháng Giêng là Lễ Thượng Nguyên. Tên này có nguồn gốc từ văn hóa Trung Hoa cổ, sau được du nhập và Việt hóa. Theo Đạo giáo, trong năm có ba dịp lễ lớn gọi là “Tam Nguyên”:
- Thượng Nguyên (rằm tháng Giêng) – Thiên Quan ban phúc.
- Trung Nguyên (rằm tháng Bảy) – Địa Quan xá tội.
- Hạ Nguyên (rằm tháng Mười) – Thủy Quan giải ách.
Trong đó, Thượng Nguyên là dịp mở đầu, tượng trưng cho phúc lành và sự khởi đầu hanh thông. Ở Trung Hoa, người dân thường tổ chức lễ hội đèn lồng rực rỡ để chào mừng. Khi du nhập vào Việt Nam, phong tục này hòa quyện với tinh thần Phật giáo, trở thành dịp thắp đèn cầu an, ngắm trăng đầu năm.
Người dân thường trang trí đèn lồng rực rỡ dịp Tết Nguyên tiêu (Nguồn: CafeF)
Tết Hoa đăng
Ngoài hai tên trên, ngày rằm tháng Giêng còn được gọi là Tết Hoa đăng, bắt nguồn từ phong tục thắp và thả đèn trong đêm trăng tròn. Người xưa tin rằng ánh sáng của đèn tượng trưng cho trí tuệ và lòng thiện giúp soi sáng con đường phía trước, xua tan điều không may.
Truyền thuyết kể rằng xưa kia, để tránh cơn thịnh nộ của Ngọc Hoàng khi loài người vô tình làm hại một con chim thiêng, người dân đã treo đèn khắp nơi vào đêm rằm. Từ đó, tục lệ treo đèn và thả hoa đăng được gìn giữ qua nhiều thế hệ.
Ngày nay, ở các ngôi chùa lớn như chùa Bái Đính, chùa Thiên Mụ, chùa Ba Vàng, lễ thả đèn cầu an vẫn được tổ chức trang nghiêm, thu hút đông đảo Phật tử và du khách đến tham dự. Ánh đèn lấp lánh trên mặt nước không chỉ đẹp mắt mà còn mang theo ước nguyện về bình an, hạnh phúc cho cả năm.
Giá trị của Tết Nguyên tiêu trong đời sống hiện đại
Dù xã hội ngày càng phát triển, ý nghĩa của rằm tháng Giêng vẫn luôn được trân trọng. Đây là dịp để mỗi người dành chút thời gian tĩnh tâm, nhìn lại một năm đã qua và hướng tới những điều tốt đẹp hơn.
Ngày nay, việc cúng lễ đã trở nên giản dị hơn nhưng lòng thành vẫn là yếu tố quan trọng nhất. Nhiều gia đình trẻ còn kết hợp các hoạt động truyền thống với sinh hoạt hiện đại như:
- Cùng nhau đi chùa đầu năm, thắp nến cầu an.
- Chuẩn bị bữa cơm chay thanh tịnh.
- Gửi lời chúc may mắn, tri ân ông bà, cha mẹ.
Những việc làm này duy trì nét đẹp truyền thống và khiến ngày rằm tháng Giêng vẫn giữ được sức sống trong đời sống tinh thần người Việt.
Người dân đi cầu an dịp đầu năm mới (Nguồn: CellphoneS)
FAQ – Câu hỏi thường gặp về Tết Nguyên tiêu
Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến giúp bạn hiểu rõ hơn về ngày rằm đầu năm này.
-
Tết Nguyên tiêu có bắt nguồn từ Việt Nam hay Trung Quốc?
Tết này có nguồn gốc từ Trung Hoa cổ đại nhưng khi du nhập vào Việt Nam đã được Việt hóa, kết hợp với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và đạo Phật để tạo nên bản sắc riêng.
-
Vì sao rằm tháng Giêng được gọi là “rằm lớn”?
Bởi đây là ngày trăng tròn đầu tiên, tượng trưng cho sự viên mãn và khởi đầu thuận lợi cho cả năm.
-
Nên làm gì trong Tết Nguyên tiêu?
Mọi người thường đi chùa, thắp đèn, cúng chay, cầu bình an và dành thời gian bên gia đình.
Dù mang nhiều tên gọi khác nhau như rằm tháng Giêng, Lễ Thượng Nguyên hay Tết Hoa đăng, Tết Nguyên tiêu vẫn giữ nguyên ý nghĩa sâu sắc, đó là nhắc con người hướng thiện, biết ơn và gìn giữ những giá trị tốt đẹp. Giữa nhịp sống bận rộn, đây là dịp để mỗi người Việt tìm lại sự bình an, trân trọng những điều giản dị và sẵn sàng khởi đầu một năm mới với tâm thế vui tươi, tròn đầy.
Xem thêm:
.jpg)
.png)
