Tết Nguyên tiêu là gì?

Trong văn hóa truyền thống Việt Nam, Tết Nguyên Tiêu là ngày rằm đầu tiên của năm mới âm lịch, thường diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng. Đây là dịp lễ đặc biệt mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện tinh thần hướng thiện, cầu an và gắn kết gia đình, cộng đồng. Để hiểu rõ hơn, hãy cùng tìm hiểu nguồn gốc, ý nghĩa và các phong tục đặc trưng của ngày lễ này.

Nguồn gốc và thời điểm tổ chức Tết Nguyên Tiêu

Tết Nguyên Tiêu bắt nguồn từ Trung Quốc thời Tây Hán và du nhập vào Việt Nam từ lâu đời. Tuy nhiên, khi hòa quyện vào văn hóa Việt, ngày lễ này đã mang màu sắc riêng, gắn liền với tín ngưỡng dân gian và Phật giáo. Từ “Nguyên” nghĩa là đầu tiên, “Tiêu” nghĩa là đêm, do đó “Nguyên Tiêu” là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Đây cũng là thời khắc trăng tròn đầu tiên trong năm âm lịch.

Tết Nguyên Tiêu du nhập vào Việt Nam từ lâu đời (Nguồn: FPT Shop)

Một số điểm đáng chú ý về ngày Tết này:

• Ngày lễ diễn ra từ tối 14 đến hết ngày 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
• Dân gian thường nói: “Lễ Phật quanh năm không bằng rằm tháng Giêng” để cho thấy tầm quan trọng của ngày này.
• Đây cũng là dịp khép lại không khí Tết Nguyên Đán và mở đầu cho năm làm việc, học tập mới.
• Ở nhiều vùng, Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là Tết Thượng Nguyên, phân biệt với Trung Nguyên (rằm tháng Bảy) và Hạ Nguyên (rằm tháng Mười).

Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu

Tết Nguyên Tiêu không chỉ là một lễ hội tâm linh mà còn là ngày hội văn hóa gắn kết con người mang nhiều giá trị:

• Về tâm linh: Người dân thành tâm cúng bái tổ tiên, dâng hương Phật và cầu mong quốc thái dân an, gia đạo bình yên, vạn sự cát tường.
• Về văn hóa: Đây là một trong những ngày rằm lớn nhất trong năm, biểu trưng cho đạo lý “uống nước nhớ nguồn” và lòng thành kính đối với bề trên.
• Về cộng đồng: Ngày này là dịp sum họp, đoàn viên sau kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán, đồng thời khơi dậy tinh thần gắn bó giữa con người với con người.
• Về tinh thần: Ánh trăng tròn rằm tháng Giêng được xem là biểu tượng của sự viên mãn, đủ đầy, nhắc nhở mỗi người hướng đến sự hài hòa và an nhiên.

Tết Nguyên Tiêu cũng là dịp gia đình sum họp đoàn viên (Nguồn: CellphoneS)

Các tập tục đặc trưng trong ngày Tết Nguyên Tiêu

Những phong tục truyền thống phổ biến trong ngày Tết Nguyên Tiêu ở Việt Nam.

• Cúng gia tiên và thần linh: Mỗi gia đình chuẩn bị mâm cỗ mặn hoặc chay để dâng lên tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn và cầu mong bình an.
• Đi chùa cầu an, cúng sao giải hạn: Người dân đến chùa lễ Phật, tụng kinh, làm việc thiện để hóa giải điều xấu và đón may mắn.
• Thả đèn hoa đăng, treo đèn lồng: Đặc biệt phổ biến ở khu vực người Hoa, như quận 5 (TP. HCM). Hoạt động này không chỉ tạo nên không gian lung linh, huyền ảo mà còn gợi lên cảm giác sum họp, đoàn viên cho cộng đồng.
• Ăn bánh trôi nước (bánh thang viên): Món ăn truyền thống tượng trưng cho sự viên mãn, sum vầy và may mắn.
• Tụ họp ngắm trăng: Vào đêm rằm, các thành viên trong gia đình cùng ngắm trăng, thưởng trà, chuyện trò để kết nối tình thân.

Người Việt đi chùa cầu an vào dịp lễ tết này (Nguồn: PLO)

Một số lưu ý khi thực hiện nghi lễ Tết Nguyên Tiêu

Để ngày lễ Tết Nguyên Tiêu diễn ra trọn vẹn và ý nghĩa, bạn có thể lưu ý:

• Giữ tâm thế thành kính, tránh hình thức hoặc mê tín.
• Khi đi chùa nên ăn mặc gọn gàng, tuân thủ quy định và giữ trật tự.
• Tham gia lễ hội đèn lồng hoặc thả hoa đăng cần đảm bảo an toàn, không gây ô nhiễm môi trường.
• Tận hưởng ngày rằm như dịp để tĩnh tâm, nhìn lại bản thân và hướng đến điều thiện lành.

FAQ – Câu hỏi thường gặp về Tết Nguyên Tiêu

Để hiểu rõ hơn, dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về ngày Tết Nguyên Tiêu cùng phần giải đáp ngắn gọn:

• Tết Nguyên Tiêu diễn ra vào thời gian nào?

Tết Nguyên Tiêu thường được tổ chức vào ngày 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm, đôi khi lễ hội đã bắt đầu từ tối 14.

• Tại sao gọi là Tết Thượng Nguyên?

Theo quan niệm dân gian, “Thượng Nguyên” là rằm đầu tiên trong năm, đánh dấu khởi đầu của chuỗi ba ngày rằm lớn: Thượng Nguyên – Trung Nguyên – Hạ Nguyên.

• Có nhất thiết phải ăn bánh trôi nước không?

Không bắt buộc, nhưng nhiều gia đình chọn món bánh này để tượng trưng cho sự tròn đầy và sung túc.

Vậy Tết Nguyên Tiêu là một nét đẹp văn hóa tâm linh đặc sắc của người Việt, mang đến thông điệp về sự an lành, đoàn viên và khởi đầu may mắn cho năm mới. Dù xã hội hiện đại thay đổi nhưng những giá trị của ngày rằm tháng Giêng vẫn được gìn giữ và lan tỏa giúp con người sống chậm lại, trân trọng hiện tại và hướng tới điều thiện lành.

Xem thêm:

Năm 2026 con giáp nào bắt đầu vào hạn Tam Tai?

Đâu là thời điểm tốt nhất để hóa giải hạn Thái Tuế năm 2026?