Khi theo dõi các bản tin thời tiết, chúng ta thường nghe những tên bão khá đặc biệt như Talim, Saola hay Hinnamnor… Không ít người thắc mắc tên các cơn bão được đặt theo nguyên tắc nào? Thực chất, việc đặt tên không đơn thuần là một hình thức gọi quen mà đằng sau đó là cả một hệ thống quy tắc được xây dựng nhằm phục vụ công tác cảnh báo, truyền thông và nghiên cứu khí tượng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ cách thức đặt tên bão từ quá khứ cho tới hiện tại, bao gồm cả quy định quốc tế và khu vực Biển Đông.
Lịch sử và mục đích của việc đặt tên bão
Ban đầu, khi khoa học khí tượng còn đơn giản, bão được gọi theo những cách rất tự phát. Về sau, cùng với sự phát triển của hệ thống dự báo, cách đặt tên cũng trở nên chuẩn hóa hơn.
- Trong quá khứ, nhiều khu vực gọi tên bão theo ngày đổ bộ hoặc theo tên thánh trong ngày xảy ra bão. Ví dụ, “bão Santa Ana” được đặt theo ngày lễ Thánh Anna.
- Giữa thế kỷ 20, Hoa Kỳ bắt đầu áp dụng tên riêng (chủ yếu là tên nữ) để đặt cho các cơn bão ở Đại Tây Dương. Cách làm này giúp việc truyền tin dễ dàng và hạn chế nhầm lẫn khi có nhiều cơn bão hoạt động cùng lúc.
- Từ năm 1979, hệ thống tên được mở rộng, sử dụng luân phiên tên nam và nữ để đảm bảo cân bằng.
- Mục đích chính của việc đặt tên là để cảnh báo kịp thời, dễ nhớ, thuận tiện cho truyền thông và hỗ trợ nghiên cứu, lưu trữ dữ liệu khí tượng.
Những bước thay đổi này đã tạo nền tảng để hình thành quy tắc đặt tên bão quốc tế như hiện nay.
Việc đặt tên bão phục vụ cho công tác nghiên cứu và lưu trữ dữ liệu khí tượng (Nguồn: Sức khoẻ đời sống)
Quy tắc đặt tên bão quốc tế và khu vực
Ngày nay, quy tắc đặt tên bão được xây dựng khá chặt chẽ bởi Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cùng các trung tâm khu vực. Mỗi khu vực có danh sách tên riêng, tuân theo các tiêu chí cụ thể.
Mỗi lưu vực bão trên thế giới đều có những danh sách tên được lập sẵn do các cơ quan khí tượng quốc tế phê duyệt. Việc đặt tên được thực hiện khi một xoáy thuận nhiệt đới đạt cấp bão theo quy chuẩn của từng khu vực.
Các nguyên tắc cơ bản khi đặt tên bão theo các khu vực:
- Mỗi khu vực như Đại Tây Dương, Tây Bắc Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương hay Nam Thái Bình Dương có danh sách tên riêng được sử dụng luân phiên.
- Một cơn bão sẽ được đặt tên khi sức gió đạt ngưỡng tối thiểu khoảng 62 km/giờ.
- Danh sách tên được sử dụng theo thứ tự, không lặp trong cùng mùa bão nếu không có điều chỉnh đặc biệt.
- Khi một cơn bão gây thiệt hại nghiêm trọng, tên của nó sẽ được loại vĩnh viễn khỏi danh sách để tránh gây ám ảnh trong cộng đồng.
- Các tên phải ngắn gọn, dễ phát âm, trung tính về giới tính và không mang yếu tố chính trị, tôn giáo hay nhạy cảm văn hóa.
Những quy định này giúp bảo đảm tính thống nhất, dễ hiểu và tránh gây nhầm lẫn trong phạm vi quốc tế.
Khi một cơn bão gây thiệt hại nghiêm trọng tên của nó sẽ bị loại khỏi danh sách (Nguồn: GenK)
Đặc điểm đặt tên bão ở khu vực Biển Đông
Bên cạnh quy định chung của WMO, khu vực Tây Bắc Thái Bình Dương và Biển Đông (nơi Việt Nam nằm trong vùng ảnh hưởng) có danh sách tên riêng do các nước thành viên cùng xây dựng.
Khu vực này không dùng bảng chữ cái như ở Đại Tây Dương mà dựa vào danh sách do các quốc gia đề xuất.
- Kể từ năm 2000, 14 quốc gia và vùng lãnh thổ trong khu vực đã đóng góp mỗi bên 10 tên để lập thành danh sách luân phiên.
- Việt Nam cũng tham gia đề xuất, với những tên gợi hình ảnh quen thuộc như Sơn Tinh, Cỏ May, Hạ Long, Trà Mi hay Sông Đà.
- Thứ tự sử dụng tên không theo chữ cái mà theo danh sách quốc gia đã đề xuất, lần lượt áp dụng cho mỗi cơn bão mới.
- Khi một tên bão đã gắn với thảm họa nặng nề, quốc gia đề xuất có quyền yêu cầu loại bỏ và thay thế bằng tên mới.
- Ví dụ, tên “Conson” do Việt Nam đề xuất đã được thay thế bằng “Lục Bình” vào năm 2024.
Nhờ hệ thống này, các tên bão trong khu vực mang đậm bản sắc văn hóa địa phương, đồng thời vẫn bảo đảm tính quốc tế.
Tên bão ở khu vực Biển Đông do các quốc gia trong khu vực đóng góp (Nguồn: Báo Lâm Đồng)
FAQ – Câu hỏi thường gặp về cách đặt tên các cơn bão
Phần dưới đây giải đáp một số thắc mắc thường gặp để bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về quy trình đặt tên bão.
-
Tại sao không dùng số hiệu để gọi bão thay vì đặt tên?
Dùng số hiệu dễ gây nhầm lẫn khi có nhiều cơn bão hoạt động đồng thời, đặc biệt trong các bản tin dự báo liên tục.
-
Tên bão có được lặp lại sau nhiều năm không?
Có. Danh sách tên được xoay vòng sau mỗi chu kỳ, trừ các tên đã bị loại bỏ vì gắn với những thiệt hại lớn.
-
Ai quyết định danh sách tên bão?
Danh sách được xây dựng và phê duyệt bởi Tổ chức Khí tượng Thế giới cùng các trung tâm bão khu vực.
Qua quá trình tìm hiểu, có thể thấy rằng “tên các cơn bão được đặt theo nguyên tắc nào” thực chất được dựa trên sự nhìn nhận từ cả lịch sử, quy định quốc tế và đặc thù khu vực. Hệ thống tên bão giúp việc dự báo, truyền thông và ứng phó trở nên rõ ràng và hiệu quả hơn. Đối với khu vực Biển Đông, danh sách tên còn thể hiện nét văn hóa riêng của các quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam.
Xem thêm:
.jpg)
.png)
